Aldo van Eyck, hem kimsesiz çocuklar için bir ev hem de küçük bir şehir yaratmak amacıyla 1960 yılında Amsterdam Yetimhanesi’ni tasarladı. CIAM* üyesi bir mimar olan Aldo van Eyck, savaş sonrası mimarisine oldukça kafa yormuştu. Bu nedenle Amsterdam Yetimhanesi, van Eyck’ın kendi mimari görüşlerini büyük ölçekli bir projede deneyimleme şansıydı.

*Congrès internationaux d’architecture moderne (CIAM) – 1928 ve 1959 yılları arasında faaliyet gösteren, dünya çapındaki mimarlar tarafından kurulmuş bir vakıf. Modern mimarinin prensiplerinin ve mimarlığın dünya sorunları üzerindeki etkisinin tartışıldığı bir platform.

©wikiarquitectura.com

Van Eyck, II. Dünya Savaşı sonrası yapılan binaları, içinde insana dair çok az unsur bulundurdukları için eleştiriyordu. Bu nedenle, Amsterdam Yetimhanesi’ni tasarlarken kendinden önceki mimarlarda gözlemlediği hatalardan ders çıkardı ve yeni bir şehirsel vizyona sahip modern bir yapı ortaya çıkarmak istedi.

©wikiarquitectura.com

CIAM yavaş yavaş etkisini kaybetmeye başladığı sıralarda, içlerinde van Eyck’ın da bulunduğu bir grup mimar Team 10 ismini verdikleri bir alt grup kurdular. Grupta bulunan her bir mimar kendi işlerini yapıyor olsa da, hepsi bir araya gelerek birbirlerinin tasarımlarını tartıştılar. Amsterdam Yetimhanesi projesi de, Team 10 tarafından tartışılan projeler arasındaydı. Aldo van Eyck, Amsterdam Yetimhanesi’ni aynı dergahta yetiştiği ve benzer mimari görüşlere sahip olduğu mimarların yorumları doğrultusunda geliştirdi.

©wikiarquitectura.com

Amsterdam Yetimhanesi, şehrin kenar mahallelerinden birinde yer alıyordu. Her yaştan kimsesiz çocuğa ev sahipliği yapması için geliştirilen yapı; yatakhaneler, çamaşır odası, spor salonu, kütüphane ve yönetim hacimleri bulunduran büyük bir merkez. Bu nedenle Amsterdam Yetimhanesi bir açıdan ‘küçük bir şehirsel çalışma’ olarak tanımlanabilir.

Plan / ©wikiarquitectura.com

Van Eyck, projeye şehirsel ölçekte yaklaşıyordu. “Bir ev gerçek olabilmek küçük bir şehir gibi olmalıdır, bir şehir gerçek olabilmek için büyük bir ev gibi olmalıdır.” felsefesine dayanarak tasarımını tamamladı. Bu nedenle Amsterdam Yetimhanesi çocuklar için hem bir ev hem de küçük bir şehir görevi görmekteydi. Van Eyck, hiyerarşik yapılaşmaya karşıydı. Bu yüzden Amsterdam Yetimhanesi’ni de pek çok geçiş alanını bulunduran, hiyerarşik yapılanmadan uzak ve bir çok merkez bulunduran bir yapı olarak tasarladı. Böylece yapının içinde pek çok etkileşim noktası üretebilmiş oldu.

©wikiarquitectura.com

Yetimhanede program birimleri ortogonal (dik açılı) bir düzen üzerine oturtulmuş. Her bir birim birbirine çapraz olacak şekilde, diyagonal olarak yerleştirilmiş. Bu sayede birimleri içeren yapıların dışarıya bakan birden fazla cephesi bulunuyor ve yetimhanedeki negatif mekanlar ile pozitif mekanlar arasında bir denge sağlanmış oluyor. Ayrıca her bir birimin kendine özel açık alanı bulunuyor. Yatakhanelerin bulunduğu birimin yanında geniş bir avlu bulunuyor. Yetimhanenin girişi ve idari ofisler; sokağı, bu avluyu ve yatakhaneleri birbirine bağlıyor.

©wikiarquitectura.com

Yapı, iki mödülün bir araya gelmesi ile oluşuyor. Nispeten daha küçük olan modül çocukların konaklama alanlarını oluşturuyor. Daha büyük olan modül ise kamusal alanlarda kullanılmış. Prekast beton kubbe çatıya sahip dikdörtgen prizma şeklindeki modüller dört köşesinde bulunan yuvarlak kolonlar ile taşınıyor. Açık olan cephelerde cam duvarlar kullanılırken, opak cepheler koyu kahverengi tuğlalar ile kaplanmış. Yapıların döşemeleri ise betonarme.

Kaynak : 

Igor Fracalossi. “AD Classics: Amsterdam Orphanage / Aldo van Eyck” 26 Aug 2011. ArchDaily. Accessed 8 Dec 2017. <https://www.archdaily.com/151566/ad-classics-amsterdam-orphanage-aldo-van-eyck/> ISSN 0719-8884