Hayati Tabanlıoğlu tarafından tasarlanan Atatürk Kültür Merkezi (AKM), bir dönem için İstanbul’un kültür ve sanat merkezi olmuştur. Orijinal olarak Feridun Kip ve Ruknettin Güney tarafından tasarlanan ve 12 Nisan 1969 tarihinde açılan Atatürk Kültür Merkezi, 1970 yılında bir oyun sırasında çıkan yangın sonucunda oldukça hasar gördü. Bu yangının ardından Hayati Tabanlıoğlu tarafından onarılan ve tekrar tasarlanan yapı, 1978 yılında tekrar kullanıma açıldı ve 2000’li yıllara kadar hizmet verdi.

Eskiz / © Atatürk Kültür Merkezi – Hayati Tabanlıoğlu

İstanbul Opera Binasından Atatürk Kültür Merkezi’ne

Hayati Tabanlıoğlu, AKM’yi yeniden tasarlama sürecinde pek çok sıkıntı ile karşı karşıya kalmıştır. Yalnızca bir opera binası olması amacıyla tasarlanan eski yapı, yeni projede bir kültür merkezine çevrilmek istenmiştir. Eski yapının bir opera binası düşünülerek yapılan betonarme karkası, kültür merkezi tasarımını sınırlayan bir faktördür. Ayrıca, orijinal projenin inşaatının 21 yılda tamamlanması da yeni proje için başka bir sıkıntı oluşturmaktadır çünkü eski projenin inşaatı sırasında çözülememiş pek çok sorun bulunmaktadır. Tüm bu sorunlara rağmen, İstanbul Opera Binası ismi ile açılan yapı, geçirdiği yangının ardından Atatürk Kültür Merkezi’ne dönüştürülmüştür.

© Reha Günay

Yapıya; oda tiyatrosu, çocuk sineması, sanat galerisi, otopark, dekor depoları, sahne ve yönetim blokları ve teknik hacimler eklenerek, yapının bir kültür merkezine dönüşmesi sağlanmıştır. Yapının ön cephesine, döneme uygun bir görünüm kazandırmak amacıyla yeni bir blok eklenmiştir ve mevcut sahnede iyileştirmeler yapılmıştır.

Büyük Salon

Hayati Tabanlıoğlu, Atatürk Kültür Merkezi’nde bulunan mevcut büyük salona iki yeni balkon eklemiştir. Böylece büyük salon, parter kısmında 892, birinci balkonda 230 ve ikinci balkonda 195 seyirciye evsahipliği yapabilmektedir. Yeni eklenen balkonlarda ve parter kısmında zemin kademelendirilerek seyircilerin sahneyi olabildiğince iyi görebilmesi amaçlanmıştır.

© Reha Günay

Yapının üçgen piramit şeklindeki, alüminyum elemanlardan oluşan tavanı özel ışıklandırma düzeni ile arkadan öne doğru açılmakta ve tasarlanan ışık penceresinden sonra sahneye kadar düz olarak devam etmektedir. Sahnenin orkestra kısmında, tavandan sarkan prizmatik maun elemanlar seyircilerin üstünde asılı durmaktadır. Büyük salonun iç duvarlarının kaplamasında, AKM’nin dış cephesinde de kullanılan seramik kullanılmıştır. Bu iç duvarlar, sahne görüşünü engellememesi amacıyla geri çekilmiş şekilde durmaktadır.

Sahne katı planı / © Atatürk Kültür Merkezi – Hayati Tabanlıoğlu

Büyük salonun sahnesi, çok amaçlı kullanıma uygun olarak tasarlanmıştır. Ön sahnenin yan duvarları ve yatay podyumları hareketlidir. Bu sayede, sahnenin genişliği 12 metre ile 17.2 metre arasında değişebilmektedir. Böylece büyük salon; opera, tiyatro, müzikal, konser ve küçük temsiller gibi değişik performans sanatlarının sergilenebileceği çok işlevli bir sahne özelliği kazanmıştır.

Konser Salonu

Atatürk Kültür Merkezi’nin konser salonu, büyük salonun altında bulunmaktadır. Konser salonuna giriş, AKM’nin ana girişlerinden konser salonu fuayesine inilerek sağlanmaktadır. 530 kişilik oturma ve 200 kişilik ayakta durma yeri olan konser salonu toplam 730 kişiliktir. Salonun podyumu 110 metre kare genişliğindedir. Konser salonunun ve fuayesinin tavan ve duvarları, meşe ağacı ile kaplanmıştır. İç mekanlardaki meşe kaplama ve tavandaki ışıklandırma, yapıya görsel bir devamlılık kazandırmaktadır.

Oda Tiyatrosu

© Reha Günay

300 kişi kapasiteye sahip oda tiyatrosu, konser salonu ve çocuk sineması ile aynı katta bulunmaktadır. Oda tiyatrosunun ayrı bir girişi, fuayesi ve kulisi vardır. Sahne, seyirci salonu ve fuayeler, konser salonunda olduğu gibi mekansal bir devamlılık göstermektedir.

Çocuk Tiyatrosu

© Reha Günay

Çocuk tiyatrosunun da ayrı bir girişi ve fuayesi vardır. Toplam 294 kişi kapasiteli bu salon, kukla, karagöz ve film gösterileri yapılmak üzere tasarlanmıştır. Çocuk tiyatrosunun içinde kullanılan ışıklandırma elemanları ve renkler mekanın fonksiyonuna uygun olarak seçilmiştir.

Sanat Galerisi

© Reha Günay

Atatürk Kültür Merkezi, toplam 1000 metre kareyi bulan büyük bir sanat galerisini içinde bulundurmaktadır. Yapının Taksim meydanı ve güneye bakan kısımlarında iki bölümde oluşan bu galeri alanlarına, diğer ünitelerden bağımsız olarak Taksim meydanından asansörler ve merdivenler ile ulaşılabilmekte.

Ana Giriş Cephesi

Yapının en göze çarpan mimari elemanlarından bir tanesi, Taksim meydanına bakan ana giriş cephesidir. 51 metre genişliğe ve 25.9 metre yüksekliğe sahip cephe, tamamen transparan olması amacıyla cam ile kaplanmıştır. Cephenin önünde, birer metre aralıklar ile yerleştirilmiş yatay çelik elemanlar bulunuyor. Koyu gri grinatal alüminyum kullanılarak üretilmiş bu kafesteki yatay elemanlar aşağıdan yukarı doğru sıklaşmaktadır.

Kesit / © Atatürk Kültür Merkezi – Hayati Tabanlıoğlu

Yuvarlak Merdiven

AKM’nin ana giriş holünde, 7 metre dış çapa sahip yuvarlak bir merdiven bulunuyor. Merdivenin her bir basamağı, çelik halatlar ile tavana asılmış şekilde taşınmaktadır. Merdivenlerin çelik basamakları paslanmaz çelik ile kaplanmıştır. Merdivenin ortasından yere doğru inen, cam kürelerden oluşan düşey bir ışıklandırma elemanı geçmektedir.

© Reha Günay