7 Mart 2018’de Balkrishna Doshi mimarlık dalının en prestijli ünvanı olan Pritzker Ödülü’ne layık görüldü. Yaklaşık 70 senedir aktif bir şekilde mimarlık yapan Doshi, mimarlık ve şehircilik alanlarının söylemini şekillendiren isimler arasında yer alıyor. Yerlisi olduğu Hindistan’ın etkisiyle yarattığı konut, okul, banka, tiyatro ve düşük gelirli insanlar için toplu konut projeleriyle mimarlık tarihine adınız kazıdı Doshi. Bu makalemizde Balkrishna Doshi’nin doğu kültürüne saygılı, insan hayatı kalitesini arttırmaya hizmet eden, ülkesine yarattığı özgün yapılarla katkıda bulunma arzusunda olan projelerinden yalnızca birkaç örnek inceleyeceğiz.

Sangath

Sangath, Balkrishna Doshi’nin kendi stüdyosu. Mimarın yaklaşımını tam olarak anlatan, kapsayan bir eser olarak değerlendiriliyor. Kemerler, Çin mozaiği, teraslı amfisi ve akan su detaylarıyla kurgulanmış Sangath oldukça dikkat çekici bir eseri Balkrishna Doshi’nin. Proje, mimarın birey ve doğa arasında kurmak istediği ilişkinin bir yanısması olarak ortaya çıkıyor karşımıza. Yapıyı detaylı olarak incelemek için tıklayınız.

Amdavad ni Gufa

“Amdavad ni Gufa, bir sanat galerisi olarak tasarlanıp alışılmadık bilgisayar bazlı tasarım, ferroçimento kullanımı ve atıkları kullanan yerli zanaatkarların ustalığı kombinasyonuyla yaşayan ve değişen bir organizma ve sosyokültürel bir merkez oldu…Gufa’nın form ve mekanı anılar ve ışığın gizemlerini canlandırıyor. Mimar ve sanatçı arasındaki zorluklar en beklenmedik olanı ortaya çıkardı. Bu iki disiplinin alışılmadık olanı arayışı birtakım temel soruları -fonksiyon, mekan ve teknolojinin anlamı ne- strüktür ve form arasında doğurdu.” Mimarın ve sanatçının işbirliği içinde olduğu durumu gözler önüne sermek üzere 1994’te tasarlanmış Gufa. Maqbool Fida Husain’in eserlerinin sergilendiği galeri alanını bulunduran Amdavad ni Gufa, iklim ve buna karşın gömülü mekanların yararına ilişkin bir çeşit cevap. Doshi’nin deneysel tasarımlarından biri Amdavad ni Gufa. Sangath gibi, kubbeli strüktürler, sanat eserlerinin mozaikle kaplı bir kabukta saklandığı alanları tanımlıyor. İçerideki eserler direkt olarak duvarlara işlenmiş ve metal heykeller düzensiz şekilli kolonlara dayandırılmış.

Aranya Konutları (Aranya Low Cost Housing)

Aranya Konutları, kurguladığı evler, avlular, iç patikalarla 80.000 bireyi barındıran bir toplu konut projesi. Farklı tipteki evleriyle birçok gelir aralığndaki kişinin yaşayabileceği düzgün bir konut yapısı tasarlamayı amaçlamış Doshi bu yapısında. 1989’da tamamlanan Aranya, 1996’da Aga Khan Mimarlık Ödülüne (Aga Khan Award for Architecture) layık görülmüş. Balkrishna bu yapıyı, ‘sürdürebilir toplum’ anlayışıyla tasarlamış. Değişik gelire sahip birçok ailenin birlikte yaşayabileceği yapı, 6.500 konut birimi bulunduruyor.

Tagore Anma Töreni Salonu (Tagore Memorial Hall)

Bir dizi betonarme plakların içinde rijid bir çerçeveyle kurgulanan kabuk ile tasarlanmış salon. Dikeyde yaklaşık 17 metre yüksekliği, altta 1.15 metre yukarıda ise 2.40 metre derinliğe sahip katlanmalarla oluşuturulmuş. 33.5 metre açıklık geçen taşıyıcı sistem, 15 cm kalınlığındaki plaklarla tasarlanmış. Bu kabuğun içinde ise 700 kişilik bir oturma alanı yer alıyor. Bu kısım da tamamen farklı bir strüktür ile çözülmüş. 1966’da tasarlanan Tagore Anma Töreni Salonu Doshi’nin Brutalizme olan ilgisinin bir keşfi niteliğinde bir yapı. Aynı zamanda mimarın en göze çarpan örneklerinden kurgulanışı ve taşıyıcısıyla. Yapının kendi içinde en dikkat çekici yanı iste cephesindeki oyun. Katlanan plaklarla oluşturulmuş cephe aynı zamanda gece-gündüz ışık oyunlarıyla keyifli bir mekan sunuyor.

CEPT Üniversitesi (CEPT University)

1966’da tamamlanmış olan Çevre Planlama ve Teknoloji Merkezi (CEPT: The Center for Environmental Planning and Technology) insan ve doğa arasındaki mükemmel dengeyi  yakalayabilecek bir deney olarak tasarlanmış aslında. Yapı, serbest biçimde peyzajı düzenlenmiş avlularıyla birarada tutulan bir dizi kütleyle oluşturulmuş. Serbet plan şemasını kullanan Çevre Planlama ve Teknoloji Merkezi, oldukça özenli bir arazi planlamasıyla ortaya çıkmış. Tüm stüdyoların doğal ışık alınımı tasarımın merkezindeki girdilerden biri olmuş. Tüm disiplinlerarası ortak çalışmaya dayalı eğitimi amaçlayan kampüs, öğrencileri buna teşvik etmek amacıyla kampüse eklenecek yapıların tasarım sürecine öğrencileri de dahil ediyor. Böylece disiplinlerarası işbirliçi bir çalışma ortamı sunuyor CEPT.

LIC Konutları (Life Insurance Corporation Housing)

“En sevdiğim konut projelerimden biri Ahmedabad’daki LIC Konutları (Life Insurance Corporation Housing)…Bu projede aynı ailenin birçok farklı jenerasyonunun barınacağını biliyordum, bu konutları bu ailelerin tanımlayacağını, güçlü bir ait olma duygusu yaratılacağını ve ailelerin zaman zaman ihtiyaçlarının değişeceğini, bu nedenle konutun farklı kısımlarında değişikliğe gideceklerini biliyordum.” 1973 yılında tasarlanan yapıda Doshi, Hindistan’ın dalgalı sosyokültürel ihtiyaçlarına ayak uydurmak için tipik toplu konut ev tarzını tersine çeviriyor. En büyük konut birimini zemin kata yerleştirip; en küçük olan birimi de yapının en üst noktasına konumlandırıyor. Böylece en üstte küçük evin terasa sahip olmasını ve bu terasın gerektiği zaman yaşama alanına dahil edilebilme imkanını sağlıyor. 324 birimden oluşan Life Insurance Corporation Housing, düzen fikrini tanıtacak ve yoğun nüfus ile düşük geliri birleştirecek geleneksel bir kentsel dizi yaratıyor.

Hindistan İşletme Enstitüsü, Bangalore (Indian Institute of Management, Bangalore)

Doshi’nin bu tasarımı ise kapalı ve açıkhava sınıf tasarlama konseptini inceleyen bir proje. 1983’te tamalanan Hindistan İşletme Enstitüsü (IIMB: Indian Institute of Management) kampüsü ikamet edilen bir yer, insanlar arası etkileşime olanak sağlayan bir alan ve ölçek, oran, ışığın uyumunu yansıtan bir mekan olarka öngörülmüş. Doshi bu yapısı için: “Bir kampüs dolambaçlı, ilerleten ve bağlayan olmalıdır.”

Vidhyadhar Nagar Masterplan ve Kentsel Tasarımı

“Motorize seyahati minimua indirip bisiklet ve yürümeyi maksimuma çıkarabilir miyiz? Geleneksel arazi kullanım modellerini bir kenara bırakıp karma kullanım araziler oluşturabilir miyiz? Farklı ölçeklerde fırsatlar yaratıp herkesin birlikte çalışacağı alanlar yaratabilir miyiz? Optimal bir ulaşım ağı bulabilir miyiz?”. Doshi’nin 1984’te tasarladığı masterplanında cevabını aradığı sorulardan yalnızca birkaçı. Chandigarh ve Old Jaipur kentinin ulaşım, demografik ve istihdam modelleri, altayapı, çevresel kullanım verileri incelenerek yeniden inşa edilmesi önerisi üzerine.

Kaynaklar:

1. “Life Insurance Corporation Housing” 07 Mart 2018. The Journal of The American Institute of Architects. <http://www.architectmagazine.com/project-gallery/life-insurance-corporation-housing_o>
2. “Tagore Memorial Hall” Architectuul. <http://architectuul.com/architecture/tagore-memorial-hall>
3. ”Vidhyadhar Nagar Masterplan and Urban Design” 07 Mart 2018. The Journal of The American Institute of Architects. <http://www.architectmagazine.com/project-gallery/vidhyadhar-nagar-masterplan-and-urban-design_o>
4. ”Amdavad Ni Gufa” 07 Mart 2018. The Journal of The American Institute of Architects. <http://www.architectmagazine.com/project-gallery/amdavad-ni-gufa_o>
5. Kaley Overstreet. “7 Projects You Need to Know by 2018 Pritzker Prize Winner B.V. Doshi” 07 Mart 2018. ArchDaily <https://www.archdaily.com/890127/7-projects-you-need-to-know-by-2018-pritzker-prize-winner-bv-doshi/>