©Guenter Schneider

Proje, 1987’de Berlin yönetimi tarafından açılan Berlin’de varolan Yahudi Müzesi’nin genişletilmesi için düzenlenen bir yarışma sonucu ortaya çıkmış. İlk olarak 1933’te açılmış olan müze, 1938’de Nazi yönetimi tarafından kapatılmış ve 1975 yılına kadar terkedilmiş bir haldeydi. Berlin’deki Yahudi nüfusunu, özellikle II. Dünya Savaşı sonrası, Berlin’e  tekrar kazandırmak için açılan yarışmada Daniel Liebeskind’in projesi birinci seçilmiş. Uluslararası birçok proje arasından Liebeskind’in projesinin seçilmesinin sebebi, kavramsal olarak soykırımdan önce, sonra ve soykırım sırası Yahudi yaşamını yansıtacak, şekilsel ve oldukça radikal bir tasarım olmasıymış. Berlin Yahudi Müzesi, 1999 yılında tamamlandıktan sonra 2001 yılında hizmet vermeye başlamış, terkedilmiş müze yapısı da böylece tekrar kullanılmaya başlanmış.

©Libeskind

Libeskind için Yahudi Müzesi, bir yarışmadan çok Berlin’de kaybolmuş olan bir kimliği tekrar kurmak ve güvence altına almak anlamına geliyor. Konsept olarak Libeskind müzede yokluk, boşluk ve görünmezlik hissini vurgulamak istemiş -bunlar Yahudi kültürünün yok oluşunu simgeliyor. Müzenin mimari dili soykırımın hem Berlin şehrinde hem de Yahudi kültüründeki etkisini müzenin ziyaretçilere deneyimleteceği duygular ve anlatımla birlikte kurgulanmış. Mimariyi bunları anlatan bir öge olarak kullanıyor Libeskind.

©Mal Booth

Yapının formu da Yahudilerin sembolünün soyutlanmış bir hali olarak düşünülmüş. Müzenin taşıyıcı kısımları farklı tarihi olayları niteleyen alanlar olarak düşünülmüş ve bu olaylar çizgilerle birbirine bağlanmış; ortaya çıkan form da bunun yükseltilmesiyle oluşturulmuş. Sonuç olarak zikzak bir yapı elde edilmiş.

Formu itibariyle eski müze yapısından tamamen ayrılsa da Berlin Yahudi Müzesi’ne eski müze binasından geçilmeden girilemiyor. Bu eklenti kısma girmek için ziyaretçiler eski müzeye girip buradan bir yeraltı koridoruyla yeni müze binasına geliyor. Burada amaçlanan birbirinden farklı iki yapıyı bir bütün haline getirmek.

©BitterBredt

Yer altı koridorundan geçtikten sonra kullanıcıları bir yol ayrımına getiriyor Berlin Yahudi Müzesi. Buradan üç rotaya ayrılıyor. Üç farklı rota da Alman tarihinde Yahudi olma deneyimini anlatacak şekilde tasarlanmış. Yahudilerin Almanya’dan göçü ve soykırım anlatılıyor bu koridorlarda. Libeskind burada yapının zikzak oluşumunu takip eden, ziyaretçilerin gidiş yolu boyunca farklı deneyimlerine olanak sağlayan bir gezinti yaratıyor iç mekanda.

©Libeskind

Dışarıdan bakıldığında Berlin Yahudi Müzesi, iç düzeninde bu düzene uyan bir şekilde kurgulandığı alıgısını yaratıyor; fakat iç mekanlar oldukça kompleks. Libeskind’in yaratığı gezinti ağı ziyaretçileri galerilere, boş mekanlara ve çıkmaz sokaklara yönlendiriyor. Dışta ise müzeye eklenen bu yeni alanın büyük bir kısmının pencere boşluklarından oluştuğunu ve materyaldeki değişimleri vurguladığını görüyoruz. İç mekan betonarme ile oluşturulmuş. Malzeme ve yapıya açılmış ince yarıklar, gezilen mekanlardaki boşluğu ve çıkmaz sokak hissini vurgular biçimde kullanılmış. Libeskind Yahudilerin II. Dünya Savaşı’nda hissettiklerini yansıtıyor ve bunu ziyaretçilere aktarmayı amaçlıyor; en karanlık anda bile tüm umudu yeniden yeşerten küçük bir ışık izi.

©Cyrus Penarroyo

Berlin Yahudi Müzesi’nin en etkileyici ve en güçlü mekanlarından biri de soykırımda kaybedilen tüm Yahudileri temsil eden 10.000 kaba demir suratın tüm zemin boyunca yerleştirilmiş olduğu alan. Beton duvarların oluşturduğu soğuk, boğucu etki ve tavandaki küçük yarıktan gelen ışıkla yapıyı müzeden çok çoğu kişinin anlayamamış olduğu tarihi bir olayı deneyimleten mekan olarak tasarlamış Libeskind, bunun en yoğun deneyimlediği alanlardan biri de burası.

Son olarak ziyaretçileri Sürgün Bahçesi’ne getiriyor rota. Ziyaretçiler, bu mekanda arasında kaybolmuş hissettikleri 49 beton sutün görüyor. Tavan ise tamamen açık ve gökyüzü görünüyor. Libeskind’in tarih boyunca yaptırdığı duygusal gezi burada son buluyor Berlin Yahudi Müzesi’nde.

©BitterBredt

İnsan deneyimini güçlü mimari bir kompozisyona dönüştürebilen Daniel Libeskind’in tarih ile şekillendirdiği, tarihi deneyimleten güçlü bir mekan yarattığı güncel eserlerinden biri olan Kanada Soykırım Anıtı’na buradan bakabilirsiniz.