©Federico Cairoli

Bank of London and South America (Banco de Londres y América del Sud, ya da yalnızca BLAS), Buenos Aires’te bulunuyor. Clorindo Testa ve SEPRA’nın ortak tasarımı olan banka binası, 1966 yılında tamamlanmış. Tasarım, Clorindo Testa’nın bakış açısıyla mimarlıktaki düzen ve kategorizasyona karşı çıkan bir tutuma sahip. Banka binası, bankanın bünyesindeki mimar Gerald Wakeham ve SEPRA (Sánchez Elía, Peralta Ramos ve Agostini) katkıları ile müşteriye kaliteli mekan, çekici bir dinamik ve çarpıcı bir yapı sunuyor.

©Federico Cairoli

BLAS’ın tasarım sürecinin en özgün yanlarından biri Wakeham’ın bankanın yönetim kurulu ve mimarlar arasında bir çeşit arabulucu görev üstlenişi. Yönetim kurulu tüm isteklerini Wakeham’a iletmiş ve bir mimar olarak Wakeham hangilerinin bu ikilinin tasarımlarının bir parçası olup olamayacağı konusunda bir karara varıp, mimarlara bildirimi buna göre şekillendirmiş. Bu nedenle aslında birçok yayın Gerald Wakeham’ın da bankanın tasarım ekibinin bir parçası olarak anılması gerektiğini savunur. Sonuçta, bankanın şekillenen tasarımına nelerin adapte edilip edilmemesi gerektiği konusunda önemli bir karar merci haline gelmişti süreçte.

©Federico Cairoli

BLAS’ın tasarımı için ilk isteklerden bir tanesi, cephe düzeninin daha çok cadde mekanı yaratabilecek şekilde tasarlanması. Fakat mimarlar bölgede yapıya komşu olan neoklasik yapıların oluşturduğu dar sokaklara saygılı bir tutum içinde tasarımlarını sürdürmek istemiş. Kurulun isteği yerine ekip, alana cadde çizgisinde sıra halinde ince, fakat derin kolonlar yerleştirmiş. Yapının cam cephesini de kolon sırasından geriye çekmişler. Sonucunda ortaya bir çeşit portico (revak) çıkarmışlar. Bu düzen, hem yayaya zeminde daha geniş bir alan sağlıyor hem de alanın sokak kurgusunu koruyor.

©Cemal Emden

Bu beton kolonlar 5’li gruplar halinde bir araya getirilerek, daha rijit bir taşıyıcı sağlamak amacıyla, enine kirişlerle birbirine bağlanmış. Kolonlar arasındaki kirişler değişimli olarak dar, derin kolonların arka veya ön tarafta kullanılmış. Bu şekilde yapıya dinamik bir görünüm kazandırılmış. Kirişlerde yuvarlak boşluklar olduğunu görüyoruz. Bunun amacı da hem içeriden dışarıya görüntünün sağlanması hem de beton strüktürün görsel ağırlığını bir nebze azaltmak.

Yapının stüktürel kurgusu komşusu olduğu neoklasik düzene fütüristik bir bakış denebilir. Bulunduğu kentsel bağlamla ilişkini tam anlamıyla sağlayabilmek için de BLAS, görünüşte fuzuli, tepeden sarkan bir beton döşemeye sahip. Bu kısım, yapının cadde köşelerinde bulunan 3 binayla kesiştiği noktada yarattığı ‘kentsel oda’nın örtüsü. 

©Federico Cairoli

Yapının içine baktığımızda, kamusal ve özel alanların iki ayrı taşıyıcı sistemle ayrıştırıldığını görüyoruz. Ana banka işlem alanı (bu alan 113 adet gişe barındırıyor) zemin kata konumlandırılmış. Bu kısmın üstünde, konsol çalışan, bankanın yine kamusal mekanı sayılabilecek 2 alan daha eklenmiş. BLAS’ın çekirdeklerinden biriyle taşınan bu iki alanın üstünde de, 4 katı kaplayan ve çatı taşıyıcısına asılmış ofis alanları bulunuyor. Strüktürel olarak tamamen bağımsızlaştırılmış olsalar da bu kamusal ve özel alanlar arasında yapının tüm yüksekliği boyunca ilerleyen atirumu sayesinde görsel bir iletişim mevcut.  Tüm bu katlar arasındaki sirkülasyonu da heykeli, spiral bir merdiven ve bir asansör çekirdeği sağlıyor.

©Federico Cairoli

Mimarlar zemin kattaki işlem alanını aslında kapalı bir kamusal alan olarak hayal etmiş. Bu konseptlerini de bu kısmı dışarıya tamamen görünür kılarak güçlendirmişler. Testa: “Bir kişi içeriden dışarıya baktığında aslında cephe BLAS’ın değil; caddenin diğer tarafındaki Banco de la Nación’un cephesi.” diyerek anlatmış bu yaklaşımlarını. Yine Testa, aslında bu etkinin yapı tamamlandıktan sonra dikkatini çektiğini söylüyor; tasarımlarının asıl niyeti değilmiş.

©Federico Cairoli

BLAS, yapımına başlanmasından beri oldukça ilgi çeken bir proje. Bu nedenle eleştirel yaklaşımlar da bir hayli fazlaymış süreçte. Mimarlar ve bazı eleştirmenler yapıyı çağdaş mimarinin herhangi bir kategorisine sokamadıkları için tanımlamakta zorlanmış. Yapı modernist olmak için fazla resmi, brutalist olmak için fazla romantik bulunuyor.

BLAS, daha sonrasında ‘eğlenceli’, ‘taze’, ‘akla yatmayan’ ve ‘egzotik’ olarak değerlendirilmiş. BLAS, ‘var olmayan zaman ve mekanda yüzen’ ve ‘mimari objenin çevresindeki kentsel dokuda asimilasyonunun ustalık dersi’ şeklinde anılmaya başlanmış.

©Federico Cairoli

Bugün Banco Hipotecario’ya ev sahipliği yapan bina, hala övgü toplayan ve ziyaretçilerini etkileyen bir eser. Peter Cook yapı hakkında: “Basılmış bilgiler şu ana kadar Clorindo Testa’nın Bank of London & South America (BLAS) binasının şekillerini ve kısımlarını anlattı, fakat yapıdaki mekanın mükemmeliği, detayların incelmişliğini ve kentin bir köşesinde etrafını sardığı çevrenin akılcı kurgusuna yaklaşamadı.” diyor. Testa ise yapısının ziyaretçileri üzerindeki inanılmaz etkisi hakkında kendisine soru sorulduğunda yalnızca ‘bilmiyorum’ cevabını vermekle yetiniyor. Mimar yapısı hakkında yorum yapmayı doğru bulmamış.

©Archello

Son olarak BLAS aslında bir yarışmanın ürünü. Banka binasının yapılması için yine bankanın bünyasinde çalışan bir mimar olan Gerald Wakeham 1959’da bir tasarım yarışması açmış. Yarışmaya Arjantin’den SEPRA’nın da dahil olduğu 4 ekip çağırmış. SEPRA’nın banka yarışması için ilk tasarım süreci verimli olmamış ve sonuç başarısızmış. Ekip daha sonra Clorindo Testa ile çalışmayı talep etmiş. Ekibin ve Testa’nın işbirliği ile etkileyici, mimarlığın tüm kategorilerinden uzaklaşan, bu nedenle mimarlık tarihinde önemi olan bir eser ortaya çıkmış.