Le Corbusier / © Wikimedia Commons

Brütalist mimari (1952-1975), modern hareketin devamında ortaya çıkan bir mimari stildir. Le Corbusier’nin malzeme seçimini tarif etmek için kullandığı Fransızca béton brut (ham beton) teriminden doğmuştur.

Malzeme, biçim ve işlevin yalın anlatımına duyulan hayranlık brütalizm akımının başlıca özelliğidir. Yapı malzemesi, konstrüksiyonu ve yapının içerdiği iç mekan birimleri dışa vurulur. Başta beton olmak üzere çelik, tuğla ve cam gibi malzemeler ve detaylar yalın olarak gösterilir.

Brütalizmin ortaya çıkışındaki en önemli fartörlerden biri II. Dünya Savaşı’ndan sonra harabelere dönen kentlerde beliren yapı gereci ve parasal kaynak sıkıntısı olmuştur.

Toplumsal ütopyacılığa eşlik eden akım, mimarlığı daha akılcı bir kentsel çevre inşa etmek için kullanmanın yollarını aramıştır. Le Corbusier’nin Unite d’Habitation görüşüne dayanan yüksek yoğunluklu konut bloklarının yapımıyla çözümlenmiştir.

Eleştirmenler tarafından bir toplu konut zaferi ya da kabusu olarak anılan Marsilya’daki dikdörtgen, betonarme konut birimi olan Unite d’Habitation, kapalı sokakları veya koridorları, toplumsal merkezleri ve küçük bir otel yardımı ile kullanıcıları için zengin bir iç kamusal yaşamı teşvik etmek için tasarlanmıştır.

Unite d’Habitation / © Paul Kozlowski

Unite d’Habitation, brütalist mimarinin en belirgin örneklerinden bir tanesidir. Bina pilotis adı verilen sistem ile, yer düzleminden kolonlar ile ayrılmış şekilde durmaktadır. Yapıyı taşıyan en büyük masif kolonlar çıplak bırakılmıştır. Cephe elemanları ve döşemeler brüt betondan oluşturulmuş ve yine çıplak bırakılmıştır.

Yapı, Le Corbusier’nin Modulor’unu en başarılı şekilde kullandığı eserlerindendir. Le Corbusier, mimarideki tüm ölçüleri insan ölçeğine getirme kaygısı ile ürettiği Modulor ölçü birimini tasarımının her aşamasında kullanmıştır.

Chandigarh Meclis Salonu / © Laurian Ghinitoiu

Chandigarh Meclis Salonu, Le Corbusier’nin brütalist eserlerinden bir başkası. Kolonsuz mekanın giriş portiğinin üzerindeki hiperbolik kabuk betonun potansiyelini gösterir.

Brütalizm, sadece savaş sonrası yeniden inşa çalışmalarının bir sonucu değildir. Brütalizmin ana malzemesi beton sadece bütçe açısından pratik bir seçenek değil, aynı zamanda geleceği de temsil eden bir yapı taşıdır. Pek çok brütalist yapının sosyal başarısızlığı sonucu, brütalist akımının kendisi suçlanmış ve sorgulanmıştır. Ancak başarısız örnekler olduğu gibi, başarılı örnekler de mevcuttur. Akım, modern mimarlık ile birlikte günümüzde tekrar gündeme gelmiştir.