© Gili Merin

Duvar Ev 2 (Wall House 2), John Hejduk’un sayısız ‘duvar ev’ çalışması arasından inşa edilen tek projesi. Orijinal olarak Ridgefield, Connecticut’ta, Hejduk’un Cooper Union’dan bir profesör arkadaşı Ed Bye için 1973 yılında tasarlanan yapı, ancak 2001 yılında, Hejduk’un ölümünden bir yıl sonra Hollanda’nın Gröningen şehrinde inşa edilebiliyor. Evin inşası sırasında Hejduk’un tasarımına tamamiyle sağdık kalınsa da yapı bina yönetmeliklerine uygun olması amacıyla %20 oranında büyültülerek tamamlanmış. 

© Gili Merin

Duvar Ev 2, Hejduk için tartışmasız deneysel bir proje. Mimarın, hem fiziksel bir sınır hem de metaforik bir olgu olarak kullandığı duvar, mimari bir manifesto oluşturmakta. Evin kurgusunu domine eden üç kat yüksekliğindeki duvar, mekansal olarak evi ikiye ayırıyor. Duvarın bir tarafında üst üste yerleştirilen yatak odası, yemek odası ve salon gibi yaşama mekanları bulunurken servis anları, sirkülasyon ve evin uzun giriş koridoru ise duvarın öteki tarafında bulunuyor. Giriş koridorunun en sonunda ise bir çalışma odası bulunuyor. 

© Liao Yusheng

Hejduk için bu duvar mekansal olduğu kadar sembolik bir anlam da taşımakta. Evin içerisinde bir eşik noktası oluşturan duvar göre şimdiki zamanı temsil ediyor. Yaşama alanlarının bulunduğu hacim geleceği, duvarın arkasında kalan servis alanları ise geçmişi anımsatmakta. Böylece Duvar Ev; geçmiş, gelecek ve şimdiki zamanın mekansallaştığı bir projeye dönüşüyor. Bu kompozisyonda nötr bir element olan duvarın griye boyanması da bu sebepten.

Hejduk’un sorguladığı bir başka konu ise mekanların kopukluğu. Özellikle modernizmin ortaya çıkardığı açık plan, birbirine bağlanan mekanlar gibi fikirleri yok sayan mimar, Duvar Ev ile mekanların kopukluğunu vurguluyor. Yatak odası, yemek odası ve oturma odası gibi en sık kullanılan mekanların her birine gitmek için duvardan (eşikten) çıkmaya ve kat değiştirerek yeni bir sınırdan geçmeye ihtiyaç duyulması her bir mekanın farklı bir varlık olduğunun altını çizmekte. Aynı zamanda bu mekan değiştirme ihtiyacı duvara bir geçiş mekanı özelliği kazandırıyor. Böylece buradaki mekansal deneyim bir kapıdan farklı bir sembolik anlam kazanıyor. Sirkülasyon elemanları ve kullanılan mekanlar arasındaki kontrast, karanlık ile ışık; opaklık ve transparanlık; uzunluk ve kompaktlık gibi materyal zıtlıklar ile desteklenmiş. Dönel merdivenden çıkarken hissedilen karanlık ve mekansal hafızayı sıfırlayan deneyim ile yaşam alanlarındaki ferah ve aydınlık manzara, bu mekansal kopukluğun birer hatırlatıcısı olarak kullanıcının zihninde yer ediyor. 

© Gili Merin

Hejduk’u yalın bir mimar olarak düşünmek Duvar Ev’in çıkış noktalarını anlamayı zorlaştıracaktır. Şiir, heykel, resim gibi sanatlar ile iç içe olan Hejduk, şüphesiz Duvar Ev denemelerinde de bu alanlardan beslenmiş. Özellikle Kübizm akımından ve Sürrealist heykellerden oldukça etkilendiği bilinen Hejduk’un tasarımında bu stillerden izler görmek mümkün. Hejduk, George Braque’ın tablolarından ne kadar etkilendi ise Le Corbusier ve Mies van der Rohe’nin modern eserlerinden de o kadar etkilenmiş. Duvar Ev 2’nin tasarımında özellikle Le Corbusier’nin La Roche Evi’nin büyük etkisi olduğu söylenebilir. 

© Liao Yusheng

Duvar Ev’in öne çıkan önemli bir özelliği de yer ile kurduğu ilişki. Her ne kadar orijinal proje alanında inşa edilmiş olmasa da yapı üzerinde bulunduğu arazi ile kesinlikle bir ilişki kurmayı reddediyor. Giriş koridorunun altında kalan alan bile adeta terk edilmiş durumda. Evin girişi yer ile olabildiğince az bir noktada birleşiyor. Ev aynı zamanda ‘ön’, ‘arka’ cephe kavramlarını da reddediyor. Her ne kadar yaşama alanlarının bulunduğu renkli cephe evin ön cephesi olarak algılansa da evin girişi buna tamamen tezat oluşturacak şekilde buraya en uzak noktaya yerleştirilmiş. Bu ‘ön’ cepheyi oluşturan biomorfik hacimlerin hepsi bahsedilen hacimsel farklılığı vurgularcasına farklı renklere boyanmış. Konsol olarak gözüken bu hacimlerin tamamı aslında bir kolon grid’i ile destekleniyor. 

Kaynaklar

• He, Weiling, When does a sentiment become an architectural concept? Otherness in Hejduk’s Wall House 2. The Journal of Architecture. 2005 (161-180).
• Megan Sveiven. “AD Classics: Wall House 2 / John Hejduk, Thomas Muller/van Raimann Architekten & Otonomo Architecten” 06 Feb 2012. ArchDaily. Accessed 12 Aug 2020. <https://www.archdaily.com/205541/ad-classics-wall-house-2-john-hejduk> ISSN 0719-8884