20. Yüzyıl başında,  Ankara’nın, 20-25bin civarında bir nüfusa sahip olduğu söylenebilir. Ankara (Angora), her türlü medeni çevre ve unsurlardan yoksun, bataklıkları olan, toz fırtınaları ile tanınmış, ağaçsız bir Anadolu kasabaydı.

Cumhuriyet’in ilanından 16 gün önce başkent ilan edildi ve “Başkent” sıfatına uygun bir hal alabilmesi için şehrin hazırlanması gerekiyordu. Şehrin 1923 sonrası gelişiminin başarısı, büyük ölçüde rejimin başarısı ile özdeşleşmiş, modern, çağdaş, yeni ve örnek bir şehir kurmak amacı doğrultusunda çabalar başlatılmıştır.

1928 yılı içinde, Berlin Kent Planlama Yarışması’nı kazanmış, Prof.Dr. Hermann Jansen, yine bir Alman şehirci Prof. M.Brix ve Fransız Hükümeti baş mimarı Prof. Jausseley arasında Ankara Nazım İmar Planı için bir yarışma açılmıştır. Gelen planları Mustafa Kemal Atatürk’ün de incelediği bu yarışmayı Prof. Dr. Hermann Jansen kazanır.

Ankara Şehri İmar Planı

Jansen’in hazırladığı imar planı 23 Temmuz 1932 tarihinde onaylanarak yürürlüğe girdi. Jansen Planı, toplum öncelikli bir plandı. Ankara’daki konut sorununa ve işçilerin yerleşim alanlarının nasıl olacağına büyük önem vermişti. Dönemin politikalarına bakıldığında Jansen’in insan öncelikli projesinin seçilmesinin nedeni anlaşılıyordu.

Jansen, bir Anadolu kasabasını, çağdaş bir kente çevirecekti ve bu durumu şu sözlerle açıklıyordu; “Yepyeni bir şehir kuracaksınız, dünyaya yepyeni ve çok güzel bir örnek vereceksiniz…Biliyorsunuz, Avrupa şehirlerinin hemen hepsi motordan önce yapılmıştır. Motor eski nizamları ve anlayışları altüst etti. Ben size şehircilik sanatının son sözlerini getiriyorum.” Bu sözlerindeki ‘şehircilik sanatının son sözleri’ vurgusu, sanayileşme öncesi kurulmuş olan Avrupa başkentlerin motorlu taşıtlara uygun olmamasınaydı, ancak yeni Türkiye’nin başkenti olacak olan Ankara bir kasabaydı ve sıfırdan planlanıyordu. Jansen’e motorlu taşıtlara uygun geniş caddeler yapması için bir fırsat vermişti.

Jansen’in planı motorlu taşıtlara uygun olacak olmanın yanı sıra yeşil alan ve şehir arasında ilişki kurmayı amaçlamıştır. Ankara’yı bahçeli evlerden oluşan semtler ve açık alanlara ulaşım imkanı veren bir şehir olarak kurgulamıştır. Merkezden kıra doğru bir hiyerarşi içerisinde dere yatakları, vadileri ve topoğrafyayı göz önünde bulundurarak oluşturmuştur. Bu hiyerarşi “doğa-kültür/ kır-şehir” ölçeğinde düşünülmüş ve Ebenezer Howard’ın Bahçe Şehir (Garden City) motiflerini Jansen planına taşımıştır.

Jansen Planı, bazı değişikliklerle de olsa 1950 ‘lere kadar Ankara’nın gelişmesini yönlendirmiştir. Hermann Jansen, Ankara dışında İzmit, Gaziantep-Mersin, Ceyhan-Tarsus ve Adana’da planlar oluşturmuştur.

Herman Jansen kimdir?

Hermann Jansen

28 Mayıs 1869 Aachen, Almanya doğumlu Hermann Jansen, Aachen Teknik Yüksekokulunda mimarlık eğitimi aldı. 1908 yılında başlatılan Berlin’in şehircilik gelişimi konulu bir yarışmada Hermann Jansen, 1910’da iki birincilik ödülünden birini kazandı. Jansen’in hayata geçirilen fikirleri bugün bile Berlin şehrinin siluetinde bulunabiliyor. 1928’de Türk hükümeti tarafından açılan, yeni başkent Ankara’nın tasarımı konulu uluslararası yarışmayı kazanarak adını duyurdu. Hermann Jansen, Türkiye’de faaliyet gösteren ilk yabancı şehir planlamacısı olarak Ankara’nın yanında birçok başka Türk şehrinin de görüntüsüne belirleyici bir şekilde damgasını vurdu. Planlamaları 1932’ye kadar uygulanabildiği halde 1938 yılına kadar Türkiye’de kaldı. Hermann Jansen 20 Şubat 1945 tarihinde Berlin, Almanya’da vefat etti.

Kaynak:

http://www.goethe.de/ins/tr/ank/prj/urs/arc/jan/trindex.htm