©arquitecturayempres

Kozmik Işın Pavyonu (Cosmic Ray Pavilion), betonarme kabukların ustası olarak bilinen Felix Candela tarafından tasarlanmış. 1951 yılında inşa edilen pavyon, orijinalliğiyle bulunduğu yerin simgelerinden biri olmuş ve mimarlık tarihine ikonik bir yapı kazandırmış. Mekiso’da bulunan yapı, 50-60’larda tasarımlarının büyük çoğunluğu Meksika’da olan Candela’nın en önemli miraslarından bir tanesi.

©ArchDaily

Felix Candela’nın yarattığı strüktürler matematiksel olarak oldukça kompleks. Bu komplekslik, Candela’nın yapılarıyla ortaya koyduğu basit ve etkileyici görünüme tezatlık oluşturur nitelikte: beton strüktürler hem formları hem yaratım sürecindeki ekonomik yaklaşımı hem hafifliği hem de betona zıt inceliğiyle dikkat çeken, etkileyici tasarımlar. Candela’nın beton kabuklardaki başarılı tasarım süreci mimarın kendini bir mimara ek olarak mühendis ve bir yapı ustası gibi eğitmesinin bir sonucu olarak düşünülebilir. Tasarımlarında bu farklı disiplinlere oldukça hakim olmasını gerektiren katmanlı strüktürler görüyoruz: kubbeli, silindirik, hiperbolik beton strüktürler.

©wikiarquitectura.com

Candela’nın tasarımları ölçek olarak küçük -Kozmik Işın Pavyonu’nda da olduğu gibi. Fakat bu strüktürler arkasında büyük bir strüktürel deneyi gerektiriyor. Felix Candela, pavyonda hiberbolik paraboloidin geometrisine dayanarak çift eğrilikli ve çok ince betonarme bir kabuk kurguluyor. Yarattığı konstrüksiyonun geometrisi, aynı zamanda yapının gerektirdiği sağlamlığını, dayanıklılığını ve sarsılmazlığını desteklekliyor. Candela ince beton kabuğun bu özellikleri bu formla sağlaması için yapıyı yaptığı matematiksel hesaplarla meşrulaştırıyor.

©ArchDaily

Kozmik Işın Pavyonu’nda ince beton kabuk oluşturmak için Candela, Ala isimli bir şirketle çalışmış. Çok ince silindirik beton aslında bir kemer yaratıyor. Kemerin altında kalan hacim 12 metre uzunluğunda ve 10.75 metre genişliğinde. Yapı, iki laboratuvarı barındırıyor. Bir dizi beton merdivenle ulaşılan laboratuvarlar, Universidad Nacional Autonoma de Ciudad Universitaria (UNAM) için kozmik ışınların ölçülmesi ve çekirdek parçalanması araştırmaları üzerine özelleşmiş.

En kalın noktasında 15 cm olan kabuk, genel olarak 1,5 veya 2 cm kalıklıkta. Kozmik Işın Pavyonu, yaratılmış en ince dökme beton. Kabuğun bu kadar ince olmasının sebebi içeride yapılan araştırmaların fonksiyonel gereklilikleri: İçeride kaydedilen kozmik ışınların dışarıya geçebilmesi için kabuk oldukça ince. Işınların geçebildiği maksimum kalınlık da 15 cm. Aslında pavyonun kurgusu, hem fonksiyonuna gönderme yapıyor hem de Candela’nın imzası haline gelecek olan tasarımların başlangıcını belirtiyor.

©ArchDaily

Betonarme kabuk, dayanıklılığını ve rijitlikliğini geometrisinden alıyor; eğilmeye neden olan yüzeysel gerilimler şekil nedeniyle gözardı edilebilecek kadar küçük kuvvetler bu formda. Form aynı zamanda tüm ağırlığın asıl taşıyıcıya kolayca akabilmesini sağlamış. Pavyonun taşıyıcısı zeminde de gözlemlenebilen beton ayaklar. Yapı zemin kotunda taşıyıcı 3 adet rijit çerçeveye oturuyor. Taşıyıcı çerçeve yapıyı açık bir şekilde ikiye bölmüş. Aynı zamanda altta da kemerler arasında kamusal gözler yaratıyor. Taşıyıcı aksine yapıyı saran beton, koruge (girintili çıkıntılı) bir karaktere sahip. Bu kaplama, dökme beton nedeniyle oluşmuş. Döküldükten sonra düzeleştirilmeyen beton yapıya cephe karakterini veriyor.

©wikiarquitectura.com

1951 yılında böyle bir yapının oluşturulması beton kabuk mimarisinin en büyük gelişimlerinden biri olarak kaydedilmiş. Pavyon, Candela’ya da saygınlığını kazandıran yapıların ilki olarak değerlendirilebilir. Bunun sebebi hem betonarme mimarisine olan katkısı hem de Kozmik Işın Pavyonu’nun basit bir kurguyla büyük bir teknik bilgiyi barındıran bir yapı oluşturması.