© Bookmundi

La Sagrada Familia için Antoni Gaudi’nin adanmış hayatının umudu desek yanlış olmaz. Ezber bozan cinsten bir yapı bu. Neo-gotik ve Art Nouveau tarzıyla Gaudi tarafından yapımına başlanıyor ve ölümüyle yarım kalıyor. Tam adı Templo Expiatorio de la Sagrada Familia (Kutsal Aile Kefaret Tapınağı) olan yapı, La Sagrada Familia (Kutsal Aile) Katedrali olarak biliniyor. Aslında yapıyı mimari olarak, cephelerindeki dinsel mesajları, yapımına halen daha devam edilmesini, yapımına devam edilmesinin doğruluğunu veya yanlışlığını, Gaudi hayatta olsaydı böyle mi olurdu gibi konularla detaylı olarak incelemek gerekiyor. Bu makalede La Sagrada Familia’yı anlayabilmek adına bunları da parça parça ele almaya çalıştım.

© Flickr user Sam Valadi

Bu kilisenin yerinde 1882’de Lozanzo’nun başladığı Neogotik bir yapı yükselecekti. Lozanzo, kendini görevlendiren San Jose Dindarları Birliği’nin başkanı ile fikir ayrılığı yaşayınca proje için o dönemin modern mimarinin öncülerinden Antoni Gaudí seçildi. Yüzlerce yıl sürecek yapım sürecini öngörmüştür bilinmez fakat Gaudi, yaşadığı sürede 43 yılını La Sagrada Familia tasarımına adadı. İlk olarak otlak bir arazide başlayan yapının ve o dönemi simgeleyen mimari tasarıma sahip bu yapının farklı bir mimari bağlamda, zamanda tamamlanıyor olması da projeyi ilginç kılan başka bir unsur. Sonuç olarak aradan 135 yıl geçmiş fakat daha yarısı dahi bitmemiş bir yapıdan bahsediyoruz. Bunun sebebi sürecin birçok kez kesintiye uğraması. Önce 1926’da Gaudi’nin ölümü ve o dönemde iç savaş çıkması nedeniyle, daha sonra II. Dünya Savaşı’yla ikinci darbe vuruluyor. Yapının inşasının yavaşlaması bir yana, Gaudi’nin eskizleri de, orijinal çizim ve modeller büyük hasar görmüş bu süreçte. 

©Expiatory Temple of the Sagrada Familia

Sonuç olarak hayatının büyük kısmında buna emek vermiş bir mimar ve çizdiği modeller yok oluyor. İleride devam edecek olan inşası için görev alacak mimarlar açısından büyük bir problem niteliğinde: Gaudi’nin aslında ne istediğini tam olarak bilememek. Yapı zaten yavaş yavaş ilerlerken bir de üstüne savaş çıkması ile büyük hasarlar alıyor. İnşası devam ederken restorasyon çalışmalarına da başlanıyor La Sagrada Familia’nın.

Yapının uzun sürmesinde bir başka etken tabiki Gaudi mimarisi. Yapının tamamlanması için kurulan ekibin baş mimarı Mark Burry, bu yapıyı tanımlarken “kentin içinde devasa bir heykel” olarak tanımlıyor. Gaudi eserlerinde bu heykelciliği ayrı bir yere koyabiliriz. İnanılmaz detay barındıran yapı ince ince, ilmek ilmek işlenerek yapımına devam ediliyor.

© KolbyTthe Texican

Gaudi’nin ölümüyle de çeşitli kesimlerden eleştiriye maruz kalındı. Salvador Dali: “Projeyi sanatçısı olmadan devam ettirmeyi düşünmek bile ihanettir, bırakın kentin ortasında çürüyen bir diş gibi kalsın.” diyor örneğin. Tahminler üzerinden yürüyen tamamlama projesinin destekçilerine karşılık yapının mimari üslup ve tasarım anlamında çok şey yitirdiğini savunanlar oldu. Örneğin Gaudi’nin kilisede taş kullanma arzusuna karşılık tamamlama projesinde betonun kullanılması mimarın fikirlerine saygısızlık olarak yorumlandı. Kentin MoMa direktörü Daniel Giralt ise: “Gaudi ruhunu taklit etmek imkansız.” diyerek inşaatın sonlandırılarak Gaudi’nin çalışmasının korunması gerektiğini söylüyordu. Buna karşılık bir mimari yapıya resim muamelesi yapılamayacağı, mimarı kutsallaştırmak için değil ama projeye saygı göstermek için kilisenin tamamlanması gerektiğini savunanlar da oldu.

© Renate Dodell

Peki hikayesinden ötürü mimari özelliklerine giremediğimiz La Sagrada Familia nasıl tasarlandı? “Geleceğin mimarları doğayı taklit edecekler.” diyor Gaudi. Bu sözünü eserlerinde yaşatan Gaudi, bunu La Sagrada Familia’da da gösteriyor bize. İç yapısını ayakta tutan kolonlar dallanıp budaklanan ağaçlar şeklinde tasarlanmış. Bu şekilde yapının içine girildiğinde ormanda dolaşma hissi uyandırması amaçlanmış.

Gaudi o kadar ince düşünüyor ki. Yaptığı, çizdiği her çizginin bir anlamı var kilisede. La Sagrada Familia’da hiçbir duvar dik; hiçbir kolon düz değil. Kafanızı nereye çevirirseniz çevirin bir devinim hakim. İç mekanda bu hareketliliğe seramik, mozaik ve çeşitli taşlar eklenirken katedralin cephelerini dolduran yüzeyde ince ince işlenmiş ilahi figürler hep bir şeyleri kaçırıyorsunuz hissi yaratıyor.

Zemin Kat Plan

Katedralde Gaudi’nin, yapının ilk mimarı del Villar’ın haç şeklindeki plan şemasını koruduğunu görüyoruz. Bu Gotik katedrallerde tipik bir özellik olarak karşımıza çıkan plan şeması, La Sagrada Familia’da birkaç önemli noktayla ayrışıyor diğerlerinden. En önemlisi Gaudi açılı kolonlar ve hiperboloit tonozlar ile oluşturuduğu sistem ve bu sistemle payandaya ihtiyaç duymayan taşıyıcı tasarımı. Yapının dışındaki bir elemanın desteğine gerek kalmadan yatay yükler kilisenin içindeki kolonlarla aktarılıyor bu sistem sayesinde. La Sagrada Familia 3 boyutlu formalara -hiperboloit, parabol, spiral, konik- sahip yüzeyleri kullanıyor. Bu karmaşık şekiller daha ince ve dahay sağlam bir taşıyıcının oluşturulmasını sağlamış. Aynı zamanda kilisenin akustik ve ışık kalitesini de bir hayli arttırıyor.

©Expiatory Temple of the Sagrada Familia

Gaudi, kiliseyi üç farklı cephe olarak tasarlamıştır. Doğuda İsa’nın doğumuna adanan Nativity (Doğuş); batıda İsa’nın çarmıha gerilişini simgeleyen Passion (Tutku) ve güneyde tamamlanmamış Glory (İhtişam) isimli üç cephe. Tanrıya giden yolu temsil eden Glory cephesinin inşası halen devam etmekte. Yapımına başlanan ilk bölüm Nativity Facade. İnşaatını birebir Gaudi’nin kontrol ettiği ve İsa’nın doğumuna referans veren birçok detayı barındıran bu cephe,1894-1930 yılları arasında tamamlandı.

Passion Facade ise ilk cephedeki dekoratif yoğunluğa karşılık oldukça sade bir tasarıma sahip. İsa’nın tutkusuna, çarmıha gerilişinde çektiği acıya atıfta bulunan bu cephenin inşaatı ise 1954’te başladı. En büyük ve etkili cephe olan Glory Facade inşasına ise 2002’de başlandı. İsa’nın kutsal görkemine ve insanlığın Tanrı’ya yükselişine referans veren öğelerle dolu bu cephe için Gaudi’nin 1936’da hazırladığı bir modelden faydalanılıyor.

© John Kennan

Tasarımı için Gaudi alçı maketler kullanmış. Ortada 45 metre yükselen nefin bile 1/10 maketini yapmış -yaklaşık 5 metre yükseliğinde ve 2 metre genişliğinde bir maket. Gaudi, aynı zamanda kilisenin çatısından asılmış limon kirişler ve ağırlıklarla oluşturulmuş bir sistem de icat ediyor. Passion Facade kısmında bulunan bu sistem de germe sistemi hatırlatıyor fakat gelen yüklerin basıncına göre oluşturulmuş. Kilisenin yüksek, görkemli, çeşitli renklerde granitt ayaklarıyla ve yeşil-altın Venedik camıyla kaplanmış kemerleriyle orman hissi verilmiş orta nefinde gözlemlenebiliyor.

©Expiatory Temple of the Sagrada Familia

La Sagrada Familia’nın toplam 18 adet çan kulesi bulunur -bu kulelerden en uzunu bittiğinde 170 metre olacak. Bunların 12 tanesi İsa’nın 12 havarisini simgelemektedir. 4 çan kulesi ise İsa’nın etrafındaki 4 adet İncil yazarını, geriye kalan en büyük kule ise İsa’yı simgeler. En büyük kuleden biraz küçük olan ikinci büyük kule ise Meryem’i simgeler. Kulelerin üzerinde birçok şekiller ve semboller vardır.

Bu şekil ve resimlerle İsa’nın doğumu, yaşamı ve çilesi anlatılmaktadır. Gaudi; bahsettiğimiz bu dev kulelerin Barselona’ya gelecek olan turistler için mükemmel bir karşılama olacağını belirtmiş. Kulelerin tepesinde bulunan muhteşem süslemelerin cennet ile yeryüzü arasında bir bağlantı sağlarmış gibi göründüğünü de ifade etmiştir.

©Expiatory Temple of the Sagrada Familia

Gaudi’nin ölümü sonrasında farklı sanat dalları arasındaki profesyonellerin hala daha yürüttüğü ve günümüz teknolojileriyle hızlandırılan yapının inşasının bitiş yılı 2026 olarak öngörülüyor. Bittiğinde, Gaudi’nin hayalinin kaçta kaçı gerçekleşti bilinmez ama onca bilinmezliklere rağmen geçmiş, şimdi ve gelecekte Avrupa’nın en saygın dini merkezlerinden biri olduğu kesin.