Behruz Çinici ve Altuğ Çinici çiftinin tasarımı olan ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 1961 yılında kampüs ve binaları için düzenlenen yarışma sonucu ortaya çıkmış. Çiftin yarışmayı kazanmasıyla kampüsün yapılan ilk binası mimarlık fakültesi. Yarışmadan sonra 1962 yılında yapımına başlanan fakülte, 1963 yılında tamamlanmış. ODTÜ Mimarlık Fakültesi, 1960’lı yılların Türkiye mimarisindeki en önemli yapıtlardan biri.

ODTÜ Kampüsü Çinici çifti tarafından bir yola bağlanan külliyeler şeklinde kurgulanmış. Yerleşim ve düzen olarak, ODTÜ Kampüsü için yerleşkeyi boydan boya saran bir ‘alle’ fikri üzerine yoğunlaşılmış. Divan Yolu olarak da geçen bu alle, kampüsün tüm binalarını, fakültelerini birbirine bağlıyor. Divan Yolu’na, alleye, bağlanan bir parça olan ODTÜ Mimarlık Fakültesi koridorsuz, iç içe geçmiş avlular ve galerilerden oluşuyor. Bu tasarımı brüt beton yapıda kurgulayan fakülte, 1950’ler Enternasyonal Stili ve Brütalizmin izlerini taşıyor. Aynı zamanda kampüsün ilk binası, ülkede yapılagelmiş modernist mimari uygulamalara bir eleştiri niteliği de taşıyor.

Mimarlık Fakültesi, kampüsün kurgusunu şekillendiren alleye genelin aksine tek bir giriş kapısıyla bağlanmıyor. Fakülte kampüse, havuzlu kapı ve dekanlık girişi denilen ana girişler, otopark kapısı olarak anılan arka giriş ve Endüstriyel Tasarım stüdyolarından bağlanan dördüncü bir giriş kapısıyle bağlanıyor. Bu girişlerin fazlalığı aslında yapı üzerinde tek kütleli dev yapı etkisini ortadan kaldıran bir yaklaşım. Ek olarak fakülteyi oluşturan mekanların birbirlerinin içine geçen, avlular ve galeriler yaratan birleşimleri ve bina içerisinde yaratılan seviye farklılıkları da yapıda çeşitliliğin oluşmasını ve böylece dev hacim algısını kırmasını sağlamış.

©Flickr: SALTOnline

Yapıda tek tip mekanları binanın farklı noktalarında gözlemlenmiyor. Tek tip mekanlar aynı yerde bir araya gelip farklı mekanları oluşturuyorlar. Buna örnek olarak mimarlık bölümü stüdyolarının beraber oluşturduğu iç avlu (göbek taşı) etrafındaki sınıflar, Endüstriyel Tasarım stüdyolarının içeride oluşturduğu ortak stüdyo mekanına çıkıyor. Fakülte, birbiriyle her daim ilişki kuran mekanlara sahip.

1965 tarihli Arkitekt Dergisi’nin 3. sayısında, “Ankara’da Orta Doğu Üniversitesi” başlıklı yazıda mimarlık fakültesinden şöyle bahsediliyor: “Burada özellikle mimarlık fakültesi, büyük bir bütün içinde ilk faal çalışan fakülte olması dolayısıyla üzerinde duruldu. Takriben 600 talebeyi barındırabilmektedir. Bir seri çeşitli hacimli blokları orizontal bir şekilde içine alır…” 

©Cemal Emden

“…Kütüphane, açık ve kapalı konferans salonu güney köşesini teşkil ediyorlar, ana girişten sonra şekil ve manzara bakımından önemli mimarlık fakültesi sınıflarının bulunduğu blok gelmektedir. Bu sınıflar tatlı ve sakin bir şekilde ziraî manzaraya doğru uzanıyorlar. Batıya doğru müteakiben, şehircilik çalışmaları üçlü bloku, fakülte buralara içten bağlı, fakat kolaylıkla dışla da irtibatı bulunur bir şekilde bağlanmıştır. Bir seri dershaneler, batı köşesini teşkil ediyorlar, mimarlık müşterek çalışma blokuna doğru uzanıyor. Bunlar ise kuzey tarafın can alıcı noktasını teşkil ediyorlar. Küçük bir açıkhava konferans, dinlenme yeri, fakat biraz daha batıya doğru yer alır. Kuzey köşesinin geriye kalan kısmını profesör odaları işgal ederler. Bu kuzey köşesinde Üniversitenin ana damarını teşkil eden yola yan tarafını vermiştir. Buradan da girişin büyük avlu kısmına girmek mümkündür. Bu avlu sergiler için kullanılabilir. Üstelik okuma salonu ve teneffüshanenin merkezi ve fakültenin iç kısmının merkezini (kalbini) teşkil eden yere de bağlıdır…”

©Flickr: SALTOnline

“…Büyük bina profilinin bulunmaması, açıklık ve çeşitlik kendiliğinden iç ve dış sahaya anlam kazandırıyor.  Üniversitenin bütününü ve araziyi birbirine bağlıyor. Burada belirttiğimiz iç okuma salonu haddizatında çeşitli fonksiyonları da üzerine almaktadır ve Selçuklu mimarisinin eski geleneksel tipinin bir kısmını belirtmektedir. Yukarıdan aydınlatılmış bir salon, ışık tepeden gelmektedir. Buraya talebeler hiçbir kontrol olmadan girebilir, tahta raflardaki meslekî mecmuaları alabilirler, okuyabilirler, konuşabilir ve görüşebilirler. Burada, mimarların, avrupaî rasyonalizmi basit değişmelerle getirmek değil, kendi memleketlerinin bazı geleneksel şeylerini modern bir şekilde takdim etmek istedikleri görülür. Diğer canlı bir unsur manzara ile kurulan irtibattır. Bütün Üniversitenin konusu, mimarlık fakültesinde belirtildiği gibi, önemle altı çizilecek, önemli ve tabiî bir anlam taşır. Meselâ: Mimarlık sınıflarının manzara durumu. Fakülte sadece yayalara mahsus bir damar üzerinde yer almasından değil, doğuya bakan profilde, Ankara manzarası ve ziraî görünüm önem kazanır. Binaların bütünü açık bir şekilde anlamıdır. Binaların bütünündeki akıcılık bir seri göze hitap ediyor ve hiçbir ana görünüş teşkil etmeyip, açık ve genel bir görünüm vermektedir.”

Genel olarak brütalist bir anlayışla tasarlanan bina, Getty Vakfı’nın 20. yüzyılda inşa edilmiş 12 modern dönem mimarisi eserinin korunmasına yönelik girişimine dahil edilmiş. “Keeping It Modern” adı altındaki projede dünya çapında mimarlarla ve tasarımlarıyla beraber ODTÜ Mimarlık Fakültesi ve Behruz- Altuğ Çinici isimleri yer almış.

Kaynaklar:

-“Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Mimarlık Fakültesi” Arkiv. Erişim 21.02.2019 <http://www.arkiv.com.tr/proje/ortadogu-teknik-universitesi-mimarlik-fakultesi/7915>

– “ODTÜ Mimarlık Fakültesi – Behruz Çinici” 22 Ekim 2017.  ArchyZone. Erişim 21.02.2019. <https://archyzone.wordpress.com/2017/10/22/24/>