1998 yılında tamamlanan Parc de la Vilette (Vilette Parkı), 1982’de açılan uluslarası bir yarışmanın sonucunda ortaya çıkmış. Fransa’nın başkenti Paris’te terkedilmiş bir mezbaha ve et halinin bulunduğu alanı yeniden canlandırma amacıyla açılan proje yarışmasına dünyaca ünlü mimarlardan Rem Koolhaas (OMA), Zaha Hadid, Jean Nouvel gibi isimler katılmış. 470 katılımcının arasından seçilen proje, Bernard Tschumi’nin önerisi olmuş.

© Bernard Tschumi Architects

Tschumi’nin tasarımının kazanmasının sebebi onu diğer katılımcılardan farklı kılan yaklaşımı. Bernard Tschumi, Parc de la Vilette’i alışılagelmiş, peyzaj ve doğayı baskın eleman olarak tasarım yaklaşımıyla kurgulamıyor. Bunun yerine parkı, doğal ve yapayın sürekli olarak yeniden yapılanma ve keşif durumunda olduğu bir tür kültür alanı olarak görüyor. Tschumi’ye göre park bu iki farklı durumu zorla bir araya getiren, kullanıcı için kültürel bir tür merkez.

© Bernard Tschumi Architects

Paris’i güzelleştirme adı altında 1860’lara dayanan eski alanı yenileme projesi kapsamında toplam 55 hektarlık alan tasarıma açıldı. Yarışmada istenen 21. yüzyılın parkını yansıtacak kentsel bir alan yaratmaktı. Bunun üzerine Paris’in en büyük parkı olacak proje için kazanan öneri, ekibin koymuş olduğu 21. yüzyıl fikrine en çok yakın olan öneriydi. Parc de la Vilette, geçmişe örnek oluşturan durum olarak bakan, onu temel alan bir tasarım değil; gelecek gibi zamanına göre daha çağdaş konseptlere yönelen bir tasarımdı. Bu da Bernard Tschumi’yi 470 katılımcının önüne geçiren özgü yaklaşımı oldu.

© Interim East

Tschumi, parkı ziyaretçilerin keşfedeceği geniş bir açıklık olarak değerlendirdi. Parc de la Vilette bunun üzerine mimarı tarafından, ziyaretçisine referans verecek noktalarıyla kurulmuş bir düzen içinde özgürlük hissini uyandıran çeşitli aktiviteler ve etkileşim alanı olarak kurgulandı.

Bunu sağlamak için Bernard Tschumi, bu geniş alana -ziyaretçilerin rastgele bulması düşüncesiyle- 10 adet temalı bahçe serpiştirdi. Her bir bahçe de kullanıcılarına rahatlayacağı, derin düşüncelere dalabileceği, hatta oyunlar oynayabileceği alanlar sunuyordu.

Noktalar, Çizgiler ve Yüzeyler

Parc de la Vilette’in organizasyon prensibi 3 öge etrafında şekillendi; Tschumi bunları noktalar, çizgiler ve yüzeyler olarak sınıflandırdı. 55 hektarlık bu büyük alan, grid (ızgara) oluşturan 35 noktayla düzenlendi. Bu noktalara Tschumi ‘follies’ yani ‘süs olarak yapılmış bina’ adını verdi. Bu binalar parka hem düzenli hem de boyutsal bir anlam katıyor hem de ziyaretçilere bir çeşit referans noktası oluşturuyordu devasa alanda. Her biri özgün olan bu küçük yapıların, tekrarlanan bir karakterleriyle, parkta kullanıcı için bir tür mekan hissi oluşturması amaçlanmış.

© Bernard Tschumi Architects

Bunun yanında Parc de la Vilette’in çizgileri ise, parkın içinde kesin sınırlarla belirlenmiş yürüyüş rotalarını oluşturuyordu. Tschumi’nin noktalarının aksine bu çizgiler belirli bir mekansal organizasyonu takip etmeyen ögeler. Çizgiler, ziyaretçiyi farklı farklı yerlere, ilgi çekecek farklı noktalar ulaştırmayı amaçlandıran, yönlendiren, zaman zaman kesişen bu şekilde park hatta etraftaki kentsel alanı gezdiren elemanları olmuş Parc de la Vilette’in.

© Bernard Tschumi Architects

55 hektarın 34 hektarlık kısmı ise yeşil alanlara ayrılmış. Bu yeşil alanlar da yüzeyler. Bu tamamen açık yeşil alanlar Parislilere, sosyalleşebilecekleri, toplanabilecekleri, dinlenebilecekleri yerler sunuyor. Yüzeyler, ziyaretçinin isteğine uygun şekillenen alanlar.

Parc de la Villette’te, geleneksel parkların ziyaretçiyle fonksiyonu tanımlanacak fakat yine de belli bir aktivite için düzenlenmiş haline karşı olarak, tamamen yorumlamaya açık geniş bir alan tanımlanmış. Noktaları oluşturan dekonstrüktivist yapıların bile programları mimar tarafından net belirtilmemiş -yalnızca son zamanlarda bazıları şu anda restoran, kafe vb. olarak hizmet vermeye başlamış.

© Bernard Tschumi Architects

Dünyaca ünlü, özgün Parc de la Villette’in eleştirildiği birkaç nokta da var tabiki. Bunlar; insan ölçeğini hesaba katmayan kocaman bir alan olması ve süreçte alanın eski karakterini, tarihini ve çevre bağlamını dikkate almayan bir yaklaşımının olmasıymış. Fakat park, insanın büyük bir kentsel ortamda nasıl hissedeceğini araştıran analitik ve kavramsal bir yaklaşım aslında. Parc de la Villette, insanın kentsel yaşamı içerisindeki yorucu sosyal çevresinde diğer insanlara karşı kaybettiği insancıl duyarlılığını hatırlatan, insana bunun aksini aşılamayı amaçlayan bir proje. Bu nedenle oldukça özgün ve önemli bir yere sahip.

© Bernard Tschumi Architects

Parc de la Villette mekanları, etkinlikleri ve hareketi daha büyük bir sistemde birleştiren kentsel hayatı ve aktiviteleri yerici bir tür manifestasyon. Tschumi’nin kent hayatını eleştirisini dışavurumu. Park, bu nedenle kentsel ölçekte oluşturulmuş projeler için oldukça önemli ve eşsiz bir örnek teşkil ediyor.

Kaynaklar: 

1. Eduardo Souza. “AD Classics: Parc de la Villette / Bernard Tschumi Architects” 09 Ocak 2011. ArchDaily. <https://www.archdaily.com/92321/ad-classics-parc-de-la-villette-bernard-tschumi/>
2. ‘’Parc de la Vilette’’ Bernard Tschumi Architects. <http://www.tschumi.com/projects/3/>