©Wikimedia Commons

Torres Blancas (Wite Towers: Beyaz Kuleler), İsanyol Organisizm (Organicism) akımının ikonik eserlerinden biri. Francisco Javier Sáenz de Oiza tarafından tasarlanan kulenin yapımına 1961 yılında başlanmış ve yapı, 1969 yılında tamamlanmış. Madrid’de bulunan brüt beton kuleler aynı zamanda zamanın en karmaşık ve yenilikçi beton yapılarından biri. 

©Wikimedia Commons

Dökme betonla ilişkilendirilen tipik lineer özelliklerden yoksun kulelerin tasarımı için John Huartes (yapım şirketi), Sáenz de Oiza ile birlikte Juan Daniel Fullando, Rafael Moneo’dan oluşan bir ekibi görevlendirmiş. Ekip, konut mimarisinin alışılagelmiş kalıplarını yıkan, organisizm akımının en başarılı örneğini ortaya koyuyor. Madrid’de etkileyici bir başarıya imza atan Torres Blancas projesi, şehre hem yeni bir simge kazandırıyor hem de mimarlık tarihinde önemli bir yere sahip. Böylece 60’ların mimari tartışmalarını değiştirebilecek güçlü kurgusuyla konut yapısı, rasyonalizme karşı yeni bir söylem yaratmış.

©Wikimedia Commons

Kulelerin yapıldığı sıralarda, Avrupa çevresinde birçok yerde brütalist yapılar yükselmeye başlamış. Torres Blancas ise yüksek bina tasarımına bambaşka bir açıdan yaklaşıyor. Yapı, silindirik formlarla ana hacmini tanımlıyor ve bu ana hacmi küçük silindirik formları üst üste bindirerek tamamlıyor. Böylece bazı iç mekanlar lineer özellik gösterse de tasarımı tümünde bu özellik kırılıyor ve yapı tamamıyla dairesel, kıvrımlı hatlara sahip mekanlarla yaratılıyor. Büyük silindirlerin kesiştiği keskin noktalar da yine dairesel balkonlarla yumuşatılarak bütüncül bir dairesellik yakalanmış. Kulenin balkonları yükseldikçe farklı noktalara konumlandırılmış. Ekip bu şekilde kütlede bir asimetriklik yakalıyor ve gölge oyunlarına sahp bir hacim yaratıyor. 

©Wikimedia Commons

Oiza oldukça özgün, yüksek ve bir ağaç gibi organik olarak büyüyen bir yapı yaratmak istemiş. Merdivenler, asansörler ve servis hacimleri ağacın apartman dairelerini yere bağlayan damarları olarak düşünülmüş. Yapının dairesel stürktürel tipolojisi, kulelerin en üst noktasında abartılmış ve konsol kısımlarla üste kadar ilerleyen yapı sınırı dışına taşmış.

Bir ağacın üst noktası gibi yapının en üstü daha geniş. Yapı böylece ağacın büyüyüşünü yansıtan cepheler ve büyüyen üst kısmını yansıtıyor. Yapının en üstüne uzanan duvarlar da dallar; kıvrımlı teraslar da dallardaki yapraklar. Aslında yapının tasarım yaklaşımını Le Corbusier’in rasyonalizmden uzaklaştığı evresine benzetmek mümkün.*

©Wikimedia Commons

Sáenz de Oiza, tipik kolon-kiriş yapım metodundan uzaklaşarak betonun kendi içinde varolan gücünü ve güzelliğini yansıtan bir tasarımı hedeflemiş. Torres Blancas ile betonla yaratılan alışılagelmiş kütlelerden ve betonun keskin hatlara sahip mimariyle eşlenen karakterine karşı olarak, bir ağacın büyümesini ve bu sürecin örüntüsünü yansıtan organik bir karakter yaratmış. Bütün bu organik kurguyu da beton strüktürün gerektirdiği teknik detaylarla desteklemiş. Dışarıda yerden en üst noktaya kadar uzadığını gördüğümüz taşıyıcı duvarları (dal), yatay olarak, dış balkonlarla (yaprak) sabitlenmiş.

©ArchDaily

Yapının ortasında yine dairesel bir kule bulunuyor. Burası yapının sirkülasyon çekirdeği -kule içerisinde spiral bir merdiven barındırıyor. Spiral merdiven, dairesel srkülasyon kulesinin bir sonucu. Dış mekanı kulelerin döşemelerine bağlayan sirkülasyon kulesi, Oiza’nın yarattığı ağacın gövdesi -dıştan aldıklarını ağacın iç bölgesine ileten damar. Sonuç olarak yapının özünü oluşturan organikliği her noktada gözlemlemek mümkün. Dairesel çekirdeğinden, kulelerin içindeki hacimleri tanımlayan, yerden tavana pürüzsüzce akan duvarlarda da olduğu gibi.

©Wikimedia Commons

Torres Blancas’ın dışta brüt betonla yarattığı ham görünüm, balkonlarda filigran desenli ahşap panellerin kullanılmasıyla yumuşatılmış. Balkonların yer aldığı cephelere göre ahşap paneller kullanımı şekillendirilmiş. En üstteki konsol çıkan hacimlerde de eliptik pencerelerin hemen üstünde yine ahşap paneller kullanıldığını görüyoruz.

Aşağıdaki materyale göre çok daha ince ve gözenekli bir dokuya sahip eliptik pencerelerin üstünü örten paneller. Brüt betonun baskın etkisini azaltan bir başka eleman da bitkiler. Balkonlardan sarkan, yerden yükselen ve yapının duvarlarını sarmaya başlayan bitkiler yapının soğuk havasını yumuşatıyor.

©Adam Nathaniel Furman

Torres Blancas, zeminde bir plaza kurguluyor. Apartmanın bulunduğu arazinin bahçesi ve girişi bu alan, yapının tümünde gözlenen eğrisel tipolojiyi devam ettiriyor. Apartman bahçesinde yuvarlak parke taşlarıyla oluştuurlmuş patikalar ve yapının temelinden yükselen yine eğrisel duvarları gözlemlemek mümkün. Kulelerin girişinde, iç mekanda, duvarlarda ve döşemede beyaz mermer kullanılmış. Bu malzemenin tercih edilmesinin sebebi apartmanın kamusal mekanlarındaki bulunan heykeli elemanlar arası pürüzsüz birleşimi sağlamak.

©Wikimedia Commons

Türkçe Beyaz Kuleler anlamına gelen Torres Blancas, dönemini modern akımının ustalık seviyesi olarak hala büyük bir önem taşıyor. Yapı, 1974’te de Avrupa Mükemmeliyet Ödülü’ne (European Excellence Award) layık görülmüş. Dalgalı estetiği, hem iç mekan hem de dış mekanda yapımından 50 yıl sonra da aynı etkileyiciliğini koruyor. Sáenz de Oiza’nın yaklaşımı ile yaratılan, birbirlerine bağlanan, birbirleriyle tanımlanan mekanlar, organik mimarinin temellerine uzanan bir tasarım ortaya çıkarmış.

©ArchDaily

*Sáenz de Oiza, tasarımıyla Le Corbusier’le aynı entellektüel enerjiyi, özgüveni ve yeni mimariyle insan hayat kalitesini arttırma arzusunu yansıtıyor. Le Corbusier, mimarlık kariyerinin bir döneminde bahçeli evler tasarladığı razyonalizm akımından kopmuştu. Frank Lloyd Wright’ın organik yapılarını ve rasyonalizmi birlikte yorumladı. Ortaya çıkan şey, aslında iki akıma da zıt fakat özgün, yarattığı yapılarla tüm dünya çapında tanınmış, anonim bir kuguydu. Oiza da benzer yaklaşımlarıyla dönemin rasyonalizminden uzaklaştı Torre Blancas ile.