Wexner Sanat Merkezi

by arkitektuel
17 Mart
Müze
8435 Views

Wexner Sanat Merkezi / Peter Eisenman

Mimar: Peter Eisenman, Richard Trott

Yer: Ohio, ABD

Yapım yılı: 1987-1989

Wexner Sanat Merkezi (Wexner Center for the Arts), daha tamamlanmadan ‘Kuramların İnşa Ettiği Müze’ (The Museum That Theory Built) adını alan deneysel bir proje aslında. Peter Eisenman tasarımı müzenin mimarının düşününce bu lakabın yakıştığnı söylemek mümkün. Peter Eisenman, kariyerini mimari formları teorik bilime ayrıştırmaya adamış bir isim. Wexner Sanat Merkezi de onun ilk büyük kamusal yapısı olarak 1989’da hizmete açılmış. Müzeyi dekontrüktizmin ve mimari kuramların doğrulandığı bir örnek olarak değerlendirmek mümkün; tabiki buna karşın problemleriyle de kuram ve pratiğin farklı arayışlarda olduğunu gösterdiği de düşünülebilir. Aynı zamanda yapı, kesin tasarımı ile akademik topluluklar için de büyük bir ilham kaynağı.

Wexner Sanat Merkezi, Ohio Eyalet Üniversitesi (The Ohio State University) kampüsünün güney kısmında bulunuyor. Yapı, farklı disiplinlerin modern sanatı keşfetme ve sergilemesine imkan sağlayacak mekanlar sunuyor. 1983 yılında bir yarışma sonucu ortaya çıkmış tasarım, süreçte Michael Graves, Cesar Pelli, Kallmann McKinnell & Wood ve Arthur Erickson gibi ünlü mimarları geride bırakan, diğer finalistlere göre büyük ölçekli yapılar konusunda oldukça az bir deneyime sahip olmasına rağmen Peter Eisenman tarafından gerçekleştiriliyor. Sonuç olarak Eisenman’ın seçilmesi kamusal alana katkı sağlaması istenen müze için oldukça yeterli bir kamusallık oluşturuyor. Hatta açılışında gelenlerin bu büyük mimari eserden dikkatinin dağılmaması için sanat eserleri bile yerleştirilmiyor müzeye.

Wexner Sanat Merkezi, Eisenman’ın mimariye oldukça özgün olan yaklaşımının örneklemesi. Müze, kendi özgün metadolojik sürecini ve mimari dilini bağlamından kopmayarak kendi kendine yaratan, otonom bir yapı. Wexner Sanat Merkezi, mimari gelenekleri kendi yapısında reddeden, alışılmış olana karşı, yarı tarihsel referanslar oluşturuyor. Mekansal gelenekleri, fonksiyonel amaçlarından ayrıştırılmış mimari elemanlarla reddediyor. Eisenman, mekanında insan vücudu varlığı ile kasten garip ve uyumsuz anlar yaratmayı hedefliyor. Mimara göre bunlar bir yapının en büyük başarılarından. Bunun sebebi bunların dekonstrüktivist kurtuluşun dışavurumu olan gerçek formlar oluşturmaları.

Kolaj

Eisenman’ın çoğu işi gibi bu müzenin de formuna güçlü ızgara (grid) sistemler hükmediyor. Columbus şehrinin ve üniversitenin kentsel ızgaraları, oynanarak birbirleriyle üst üste çakıştırılıyor projede. Bu iki ızgara sistem arasında 12.5 derecelik değişiklikler yaparak aksiyel bir rotasyon sağlıyor müze. Bunlara da uyumlu tektonik elemanlar ekliyor. Bu elemanlar, iki ızgara sistem öncelik için yarışırken karşıt anlar yaratıyor kullanıcıda.

Eisenman tarafından hazırlanan kolajlarda, bu yarışan ızgaralar arası gerilim ve aralarında yaratılmış mekanlarla asıl yapıda bir taklidi bulunan ‘arayerler’ vurgulanmış. Tüm bunlar üniversite için bir tür reklam; kampüsün toplum ile akıllı bir şekilde kurgulanmış etkileşimi. Fakat mimarlık stratejisi olarak yapı, kendini oluşturan farklı sistemlerden oluşan şekilsel bir değişmece.

Wexner Sanat Merkezi’nin önce çıkan noktalarından biri de kırmızı tuğlalardan oluşturulmuş küçük kuleler. Bu kuleler, müzenin yapılabilmesi için yıkılmış ortaçağ cephanelilkerine atıfta bulunan, tarzlarıyla kurgulanmış yapı iskelesinin ultra modernliğiyle çatışma içinde olan elemanları projenin. Eisenman, burada ‘yapının’ yıkıcı etkisine ürpertici bir gönderme yapıyor. Mimarisini daha çok açmak gerekirse bu kuleler yarılmış, oyulmuş karakterleriyle tarihselliğin (historicity) parçaları ve geçmiş örneğin önemini vurgulayan yapıcıklar. Müze, bu kuleler ve ızgara sistemli iskelesiyle Eisenman’ın kolajları gibi karmaşık bir etki yaratıyor kullanıcısında.

Wexner Sanat Merkezi bir çeşit eşik. Kampüs ve şehir ile arasındaki sınırın kenarında bulunan müze, alan bir çeşit karşılama ve uğurlama noktası oluşturuyor. Yapı kendi içinde de birçok eşik oluşturuyor. Müze, kendi içinde içerisi ve dışarısını birbirinden ayıran çizgileri bulanıklaştırıyor. Aynı zamanda yapının kendini oluşturan özgür iki ızgara sistem bu eşik oluşumuna katkıda bulunuyor. Işık, görüş, geçitler ve kendi programında yapı, ızgara sisteminin de yardımıyla, birçok eşiği deneyimletiyor kullancısında.

Müze tamamlandıktan sonra çeşitli teknik ve tasarım sorunları nedeniyle eleştirildi ve dolayısıyla topluma yaratılan imaj zedelendi. Dünya etrafındaki bir çok dekonstrüktivist için de bu kusurlar, geleneksel mimarinin pratik düşüncelerini tanımayan ihtiraslı tasarımın bir sonucuydu. Wexner Sanat Merkezi, doktrinin temel bir aksiyomu olarak değerlendirildi. Zaman içinde çeşitli yenilemelerle sorunlar giderilmiş olsa da yapı mimarlık tarihinde kuram ve hayata geçirilen arasında bir söylem olarak kalacak.